Ik als partner

A. Ben ik ook verantwoordelijk?

Zoals al zo vaak werd aangehaald, is het belangrijk te onderstrepen dat ieder verantwoordelijk is voor zijn gedrag. De dader blijft dus ook verantwoordelijk voor de feiten die hij gepleegd heeft. Enkel in geval van actieve of passieve (schuldig verzuim; op de hoogte zijn van de feiten en de hulpdiensten niet contacteren) betrokkenheid moet de vraag van medeverantwoordelijkheid worden gesteld.

Als deze vragen echter uitgesloten kunnen worden, gaat het vaak om een vals gevoel van medeverantwoordelijkheid of schuld. Het is dan een normale twijfel die de kop op steekt. De gehele identiteit van de partner wordt in twijfel getrokken zoals eerder reeds werd besproken.

B. Heb ik gefaald als partner?

Met deze belangrijke vraag stellen partners zichzelf als persoon in vraag. Het gaat hier niet onmiddellijk over de vraag “Ben ik mede schuldig aan de feiten?”. Het gaat in eerste instantie over een fundamentele twijfel over zichzelf: “Wie ben ik als partner geweest?” en “Was ik wel een goeie partner?”.

Deze twijfel situeert zich dan op verschillende gebieden zoals onder andere:

Seksualiteit (“Heb ik hem/haar genoeg bevredigd?”, “Had hij/zij niet genoeg aan mij alleen?”)
Geaardheid (“Ben ik wel vrouwelijk (of mannelijk) genoeg?”)
Uiterlijk (“Was ik niet mooi genoeg?”, “Was ik te dik?”)
Zorg voor elkaar (“Heb ik niet genoeg aandacht gegeven?”, “Kon ik niet lekker koken?)

Kortom, deze belangrijke vraag toont aan dat partners van plegers van seksueel grensoverschrijdend gedrag aan zichzelf twijfelen tot in het diepste van hun zijn. Het doet hen twijfelen over wie ze zijn en wat ze voor iemand anders betekenen (of hebben betekend). De hele identiteit (wie ze tot nu toe waren) staat op losse schroeven. Het gevaar bestaat erin dat ze zichzelf ook gaan vergelijken met anderen (“Anderen zijn mooier, liever, slanker,… dan mij.”). Zo kunnen bovendien sterke gevoelens van onzekerheid en minderwaardigheid de kop op steken.

Deze reactie van zichzelf fundamenteel in vraag te stellen is echter een normale reactie op een abnormale situatie. Uiteraard is het antwoord “nee”. De dader blijft steeds verantwoordelijk voor zijn gedrag. En net daarom is het stellen van deze vraag niet helpend, hoewel ze vaak gesteld wordt en het belangrijk is dat deze vraag wordt beantwoord. Een vraag die wel kan helpen is: “Hoe kan ik na wat er gebeurd is opnieuw vertrouwensvol en zeker een relationeel leven opbouwen?”

C. is het normaal dat ik mijn partner nog graag zie?
Het is zeker en vast niet ongewoon om je partner, ondanks wat er gebeurd is, nog graag te zien. Hulpverleners noemen dit loyaliteit. Volgens het woordenboek betekent loyaliteit hetzelfde als trouw. Partners kiezen om samen in het leven te staan en voelen zich verbonden. Als het goed gaat in de relatie ontstaat er een positieve spiraal tussen beide partners, een spiraal van betrouwbaar zijn, van vertrouwen geven, van erkenning geven en krijgen voor dit vertrouwen.
Wanneer je loyaliteit hebt ten opzichte van je partner, kan het betekenen dat je onvoorwaardelijk je partner gaat verdedigen. Of als partner zal je alles doen om te zorgen dat jullie (jij en je partner) zo goed mogelijk uit deze situatie komen. Loyaliteit wordt versterkt doordat er naast de feiten vaak sprake is van goede dingen die jouw partner doet en kenmerkt.

De loyaliteit kan gepaard gaan met schuldgevoel en woede. Als partner is het niet evident om met die tweestrijd om te gaan. Het kan moeilijk zijn om jouw partner doorheen deze situatie te steunen. Soms is er vanuit de omgeving druk om afstand te nemen van hem of haar. De reacties kunnen uiteenlopen en tevens op jou als partner gaan wegen. Iedere partner heeft de keuze in welke mate hij of zij steun verleent. Toch heeft jouw levensgezel je misschien wel het meest nodig op dat moment. Hij of zij heeft mogelijk de nood aan bevestiging dat je om hem of haar geeft en de nood aan een vertrouwelijke omgeving waar zaken (ook het seksueel grensoverschrijdend gedrag) bespreekbaar zijn. De eventueel beschadigde band tussen jou en jouw partner kan met de tijd nog wijzigen. Soms heelt de tijd de wonden en kan hulp en steun daarbij een meerwaarde vormen.

Mensen kunnen vreselijke dingen doen. Soms heel gruwelijke. En die mensen kunnen een partner hebben. Dat betekent niet dat je als partner vreselijke dingen doet, gedaan hebt of steunt. Wanneer je over jouw partner nadenkt, is het mogelijk er een bepaalde afstand van te nemen en hem of haar toch nog graag te zien. Maar makkelijk is het voor partners van plegers bijna nooit.

D. Mag ik het gedrag van mijn partner goedpraten?

Het is mogelijk dat je als partner het gedrag van je wederhelft op één of andere wijze gaat goedpraten, zonder dat dit gebaseerd is op een helder argument. Dat is echter niet ongewoon, aangezien partners vaak, zoals reeds aangegeven op deze site, loyaliteit naar elkaar vertonen. Dit is noodzakelijk om je partner te kunnen ondersteunen. Goedpraten kan ook gebeuren vanuit een ongeloof. Je kan je dan niet voorstellen dat je partner in staat is dergelijk seksueel grensoverschrijdend gedrag te stellen. Als partner kan je op een bepaalde wijze denken en handelen, zodanig dat je het gedrag met een ongeldige reden goed gaat keuren:

“Ik zie mijn partner graag, dus ik hoef hem/haar niet te begrenzen.” Je partner graag zien is essentieel om hem of haar te helpen. Afhankelijk van de situatie kan het echter noodzakelijk zijn een aantal grenzen te stellen. Misschien heeft hij of zij het sinds de jeugdjaren moeilijk gehad om dit te kunnen. Grenzen stellen kan bijvoorbeeld door je partner niet toe te staan de hele dag op internet te surfen (zodat naar porno surfen wordt vermeden of beperkt), of kan ook door aanwezig te zijn wanneer hij of zij in contact komt met kinderen.

“Mijn partner doet dit niet.” Het is soms heel moeilijk te geloven als partner dat je wederhelft seksueel grensoverschrijdend gedrag gesteld heeft. Dit kan er toe leiden dat je de stelling inneemt dat zoiets niet door jouw partner kan gedaan worden. Hoe moeilijk ook om het te beseffen, die mogelijkheid bestaat altijd. Geen enkele persoon weet steeds wat zijn of haar partner denkt en doet. Het is belangrijk om in te zien dat jouw partner, als die zo’n gedrag gesteld heeft, niet de enige is die dat gedaan heeft. Echter kan ook dit het gedrag niet goedpraten.

“Het slachtoffer heeft het (misschien) uitgelokt.” Soms wordt gezegd door de omgeving dat het slachtoffer geen onschuldig zieltje heeft en dat hij of zij bijvoorbeeld gekend staat om met meerdere mensen seksueel contact te hebben. Betekent dit dan dat iemand slachtoffer mag worden van seksueel grensoverschrijdend gedrag? Nee. Het uitlokken zelf is ook voor interpretatie vatbaar. We nemen best de criteria van seksueel grensoverschrijdend gedrag bij de hand en gaan na waar de grens al dan niet overschreden is. Ook al heeft hij of zij bijvoorbeeld in eerste instantie jouw partner versiert, dit betekent niet dat hij of zij op een bepaald moment geen grens zou mogen stellen. Het kan dus geen seksueel grensoverschrijdend gedrag verantwoorden.

“Mijn partner is in een andere cultuur opgegroeid.” Mogelijk is je partner in een cultuur opgegroeid die andere waarden en normen erkent dan degene die in België erkend zijn en onder andere in het strafrecht vastgelegd zijn. Het is niet steeds evident zich aan te passen aan andere waarden en normen. Het vergt soms enige inspanning. Niettegenstaande betekent dit niet dat de erkende waarden en normen hier en nu niet gevolgd moeten worden. Het mag geen goedkeuring betekenen van het overschrijden van een grens binnen deze samenleving.

“Vroeger werd daar allemaal geen probleem van gemaakt.” Tijden veranderen. Vroeger werden een aantal zaken getolereerd die vandaag niet meer door de beugel kunnen. Het omgekeerde geldt ook. Vroeger lag bijvoorbeeld de leeftijdsgrens voor seksueel contact hoger dan vandaag. Hier en nu gelden de waarden en normen omtrent seksualiteit die vandaag in België erkend worden. Het is begrijpelijk dat een verandering van waarden en normen doorheen de tijd mogelijk verwarring brengt. Een verwijzing naar het verleden kan echter geen argument zijn om gedrag dat vandaag als grensoverschrijdend beschouwd wordt te aanvaarden. Om een gepaste inschatting te maken van wat seksueel grensoverschrijdend gedrag is, verwijzen we graag door naar: Wat is seksueel grensoverschrijdend gedrag?.

Seksueel grensoverschrijdend gedrag goedpraten vergroot echter de kans dat je partner niet inziet wat hij of zij verkeerd heeft gedaan en geen verantwoordelijkheid opneemt voor zijn of haar gedrag. Dan is de stap naar nieuw seksueel grensoverschrijdend gedrag kleiner. Bovendien kan goedpraten of ontkenning van de feiten erg pijnlijk zijn voor het slachtoffer.

E. Mag ik mijn partner geloven als die ontkent?

Vanuit de hulpverlening wordt vastgesteld dat er regelmatig sprake is van (gedeeltelijke) ontkenning bij plegers van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Anders gezegd is het niet uitzonderlijk dat je partner (deels) ontkent wat er ‘mogelijk’ is gebeurd. Soms bestaat er heel wat onduidelijkheid over de vraag of het seksueel grensoverschrijdend gedrag werkelijk heeft plaatsgevonden. Soms is men betrapt of veroordeeld.
Iedereen heeft recht op verdediging. Ontkenning van een beschuldiging kan daar een onderdeel van zijn. Als partner kan je hier tevens verschillende posities tegenover aannemen. Er zijn partners die het seksueel grensoverschrijdend gedrag niet in twijfel trekken en er zijn partners die de ontkenning steunen.

Het is natuurlijk je recht om je partner te geloven en dan ook zijn of haar standpunt te steunen. Het kan een teken van vertrouwen zijn. Het blijft echter belangrijk alle argumenten, standpunten, beschuldigingen,… in rekening te brengen. Dat is niet gemakkelijk. Het raakt jezelf wanneer jouw partner wordt beschuldigd van gedrag dat je zelf afkeurt. Wanneer je de ontkenning steunt, bestaat de kans dat je partner niet gaat inzien wat hij of zij mogelijk verkeerd heeft gedaan.
Uit ervaring binnen de hulpverlening blijkt dat een pleger in een eerste reactie soms ontkent. Dit kan een tijdje aanhouden. Wanneer je partner echter in een vertrouwelijke omgeving kan spreken, groeit ook de kans dat er meer duidelijkheid komt. Zo kan hij of zij na maanden van ontkenning alsnog het gestelde seksueel grensoverschrijdend gedrag erkennen en bespreken. Op dat ogenblik komen er meer mogelijkheden tot het helpen voorkomen van een herval tot seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Het kan dat je partner vals wordt beschuldigd. In zo’n geval stellen er zich ook tal van vragen. Hoe kan je daarmee omgaan? Wat als mijn partner ten onrechte wordt beschuldigd?

F. Waarom heeft mijn partner zoiets gedaan?

Op een dag word je geconfronteerd met het gegeven dat je partner seksueel grensoverschrijdend gedrag heeft gesteld. Bij heel wat mensen roept dit de vraag op waarom het net hun partner is die dit gedaan heeft.

Het kan dan ook zwaar zijn om levensgezel te zijn van iemand die seksueel grensoverschrijdend gedrag heeft gesteld. Niemand wil dat zijn. Het is een probleem dat er beter niet was geweest. Soms wordt deze vraag begeleid door gedachten als: had ik iets kunnen of moeten doen om het te voorkomen? Ligt het niet ook een beetje aan mij, als partner? Heb ik het misschien verdiend dat ik hiermee word gestraft? Immers, waarom heeft MIJN partner zoiets gedaan? Waarom moet mij dat als partner overkomen?

Alhoewel het heel normaal is in een verwerkingsproces om deze gedachten en vragen te hebben, is het antwoord op deze vragen in eerste instantie eenvoudig: de verantwoordelijkheid voor het seksueel grensoverschrijdend gedrag ligt bij degene die het gedrag stelde. Het is jouw partner zelf die heeft gehandeld. Het is belangrijk te weten dat hij of zij daar zelf ook in de eerste plaats verantwoordelijk voor is.

Toch kan dit gedrag gevolgen voor jou hebben. Hetgeen je partner gedaan heeft, kan jou sterk van slag brengen. Het gezin kan ontregeld geraken. Er kunnen mensen uit jouw omgeving afstand nemen van de gebeurtenissen en jou daarom laten vallen als vriend of familielid. Je komt als het ware tussen twee vuren te zitten. Hoe kan je hiermee omgaan?

G. Wat als de kinderen slachtoffer zijn van mijn partner?

Dit deel van de website wordt voorbereid.

H. Wat betekent dit voor de relatie?

Eén ding staat vast: de relatie zal nooit meer dezelfde zijn (hoewel sommige plegers of partners of beide leden van het koppel dit willen). De gepleegde feiten zijn van een zodanig emotionele en ingrijpende aard dat ze zelden vergeten (kunnen) worden. Ze zullen er altijd zijn en een plaats hebben in de relatie. De feiten kunnen ook niet worden ongedaan gemaakt.

Wat dit betekent voor de relatie is voor elk koppel verschillend. Elk koppel gaat hiermee om op een verschillende manier. Elk koppel geeft de feiten een verschillende plaats binnen hun relatie. Het is belangrijk te beseffen dat de relatie een andere definitie en betekenis zal krijgen dan voor de feiten. En deze definitie en betekenis kan voor de beide partners verschillend zijn. In ieder geval zal er een proces worden doorgemaakt waarin beide partners op zoek gaan naar deze nieuwe vorm. Hoe lang dat deze zoektocht zal duren is voor elk koppel anders. En eigenlijk is deze zoektocht ook nooit af.

I. Wat zijn mogelijke gevolgen voor ons gezin?

Partners leven vaak in onzekerheid en onwetendheid over wat er na het uitkomen van het seksueel grensoverschrijdend gedrag kan gebeuren met hun vrouw of man en met zichzelf. Mogelijk is dit een vraag die je jezelf ook stelt. We overlopen hier aan de hand van een aantal thema's enkele zaken die, na het vaststellen van wat er gebeurd is, kunnen plaatsvinden:

Gezondheid
Contact met je partner
Gezinssituatie
Reacties
Een klacht en juridische stappen
Persbelangstelling

1. Gezondheid
Je kan als partner onder heel wat stress en emoties komen te staan. Dit heeft soms lichamelijke gevolgen zoals hoofdpijn, moeheid,… Ook mentaal kan deze periode erg zwaar zijn. Het is niet uitzonderlijk dat je als partner wordt geconfronteerd met depressieve gevoelens en gedachten. Gezondheid, zowel fysiek als psychisch, bewaak je best bij jezelf én bij anderen. Zo kunnen ook andere gezins- of familieleden dergelijke gezondheidsperikelen ervaren. Met het oog op jouw eigen welzijn spreek je ook best tijdig familie, vrienden of hulpverleners aan.

2. Contact met je partner
Misschien loopt het contact met je man of vrouw wat stroef. Je kan het gevoel hebben dat hij of zij het vertrouwen heeft geschonden. Er kan iets gebroken zijn tussen jullie beiden. Er wordt mogelijk weinig of niet gesproken met elkaar. Of er bestaat een bepaalde nervositeit om met elkaar te spreken. Maar de gebeurtenissen kunnen ook tot gevolg hebben dat je met je partner net heel wat meer kan bespreken dan voorheen. Open communiceren kan zeker en vast het contact met jouw man of vrouw bevorderen.

Het kan dat je partner residentiële hulp, dat wil zeggen hulp via opname op een psychiatrische afdeling, nodig heeft en/of opgelegd krijgt. Het kan ook dat je partner (voorlopig) naar de gevangenis moet. In beide gevallen wordt het contact met je partner dan beperkt tot de bezoekuren en gelimiteerde mogelijkheden tot een telefonisch gesprek. Als partner is dit vaak niet gemakkelijk. Je staat er helemaal alleen voor en je mist je man of vrouw. Bij een residentiële opname wordt je partner begeleid door hulpverleners die opgeleid zijn om zo gepast mogelijke hulp te bieden. In de gevangenis is het hulpaanbod veel beperkter, maar doorgaans is er wel de mogelijkheid tot psychologische ondersteuning. Vaak maken partners zich veel zorgen als hun man of vrouw opgenomen is of in de gevangenis zit. Een regelmatig bezoek en/of duidelijke informatie kunnen dan helpen. Aarzel daarom niet om contact op te nemen met de betrokken instanties en je vragen en bezorgdheden te bespreken.

3. Gezinssituatie
Mogelijk is het evenwicht binnen je gezin (even) verstoord. Wanneer je partner binnen het gezin blijft, zal het wellicht iets anders zijn dan voorheen. Mensen reageren verschillend op wat er gebeurd is. Zo heb je zelf mogelijk een andere reactie dan je partner, je kinderen, je ouders,… Ook hier lijkt open communicatie ons aangewezen.

Een erg belangrijk aspect in het gezin is de veiligheid. Ieder lid binnen het gezin moet zich veilig voelen. Dit betekent bijvoorbeeld dat contact met de kinderen in een veilige omgeving moet plaatsvinden. Daardoor kan permanent toezicht noodzakelijk zijn. Natuurlijk is dit steeds afhankelijk van wat er gebeurd is en van de specifieke gezinssituatie. Toch staat centraal dat er geen gevaar voor andere gezinsleden mag zijn. Hiervoor neem je soms een maatregel die de gezinssituatie wijzigt. Wat kan ik doen om de veiligheid in mijn gezin te versterken?

4. Reacties
Nadat de gebeurtenissen aan het licht gekomen zijn, volgen er soms reacties uit de omgeving. De mate waarin dat gebeurt, hangt af van verschillende zaken, zoals de bekendheid en de ernst van de situatie, alsook de mate van betrokkenheid van andere mensen. Reacties kunnen heel uiteenlopend zijn: van bezorgdheid tot woede. Zo kunnen mensen je hulp aanbieden en steun betuigen. Daartegenover kunnen er mensen zijn die negatieve reacties naar jou en je partner uiten. Dit betekent dikwijls een tweede slag. Steun van familie, vrienden of hulpverleners kan je echter helpen om met de situatie om te gaan.

Het kan dat de pers bericht over hetgeen is gebeurd. Dit kan betekenen dat journalisten je aanspreken. Persaandacht heeft meestal een grotere bekendheid van het gebeurde tot gevolg. Als partner is het in dergelijk geval niet evident jezelf en je man of vrouw hiervan af te schermen. Je kan op verschillende manieren hiermee omgaan.

5. Een klacht en juridische stappen
Op hetgeen gebeurd is, volgt mogelijk een klacht van het slachtoffer. Dit betekent dat hij of zij bij politie of gerecht aanstuurt op een onderzoek en een juridisch gevolg. Een onderzoek betekent dat zowel jouw partner als jijzelf kunnen ondervraagd worden. Mogelijk is er dan zelfs sprake van een huiszoeking of een inbeslagname van bepaalde zaken (zoals bv. een computer). Bij een klacht bevinden de gebeurtenissen zich in een juridisch parcours. Het parket kan de zaak voor de rechtbank brengen. De rechtbank kan een straf uitspreken. Er bestaan heel wat vormen van straffen. Zowel in de onderzoeksfase als bij het vonnis kunnen er voorwaarden gekoppeld zijn aan een straf of een invrijheidstelling. Op de website van de FOD Justitie vindt u meer informatie.

6. Persbelangstelling
Heel wat zaken van seksueel misbruik komen in de pers. Soms ook kleine zaken die toevallig door een wakkere journalist worden opgepikt en zo toch in de krant belanden. Maar ook de grote zaken die breed uitgesmeerd worden, maken telkens weer de herinnering aan een eigen misbruikgeschiedenis in de familie wakker. Zo worden de herinneringen steeds opnieuw bovengehaald.

De pers heeft een belangrijke rol in de samenleving en brengt naar buiten wat mensen bezighoudt en waar ze zich zorgen over maken. Dat wil niet zeggen dat de pers altijd gelijk heeft, maar ze is wel een realiteit waarmee rekening moet gehouden worden. Journalisten hebben geen recht om in iemands privéleven binnen te dringen. Als je zelf niet in de kijker loopt, blijven de media ten opzichte van de familieleden meestal ook wel op afstand.

Het effect van persbelangstelling is echter dat de buurt en de kennissenkring ook geïnformeerd kan geraken. Een artikeltje kan nog zo klein en anoniem zijn, er is altijd wel iemand die uit de initialen en andere details de identiteit van de verdachte kan afleiden. Wat er dan kan gebeuren, is weer heel verschillend maar meestal wel ingrijpend.

Je moet als partner van een pleger sterk in de schoenen staan om zo'n storm goed door te komen. Er is helemaal niets mis mee om op zo'n ogenblikken hulp te zoeken. Steun bij een vertrouwenspersoon in de familie of bij vrienden of kennissen kan heel belangrijk zijn. Sommige partners trekken hun steun voor hun man of vrouw in twijfel. Ook dat is normaal. Het is echter belangrijk om geen overhaaste beslissingen te nemen.

Wat er allemaal kan gebeuren, is niet voorspelbaar. Hier hebt u met enkele mogelijke gevolgen kunnen kennismaken. Partners hebben hierbij dikwijls de vraag wat zij kunnen doen? Daarom hebben we een afzonderlijk deel van de website hieraan gewijd.

J. Welke reacties hebben andere partners?

Je bent zeker niet de enige partner van iemand die seksueel grensoverschrijdend gedrag stelde. Komt het alleen in ons gezin voor? Er zijn mensen die in dezelfde situatie verkeren. Veel voorkomende emotionele reacties bij hen zijn o.a. schaamte, angst, ongeloof, verwarring, kwaadheid, teleurstelling, verdriet,…

Uit onderzoek blijkt dat partners op verschillende wijze kunnen reageren. Zo voelen partners zich soms schuldig omdat ze het gedrag van hun levensgezel niet konden voorkomen. Dit kan gepaard gaan met angst voor eventuele veroordeling door de omgeving. Verder kan het een gevoel van sociaal stigma teweeg brengen, wat betekent dat hetgeen gebeurd is als etiket op het gezin kleeft. Alsof alle kenmerken van je gezin of persoon verdwijnen achter het gedrag dat door je partner werd gesteld. Partners kunnen droevig zijn omdat het probleem zich in hun gezin heeft gesteld. Ook depressieve gevoelens kunnen aanwezig zijn. Dit kan gepaard gaan met het gevoel van hulpeloosheid. Sommige partners ontkennen en/of minimaliseren (deels) wat er is gebeurd. Zij kunnen het gedrag van hun partner dan goedpraten. Mag ik het gedrag van mijn partner goedpraten?

Misschien herken je één of meerdere van bovenstaande reacties. Belangrijk is dat je voor jezelf een weg vindt om daar mee om te gaan. Je gevoelens delen bij een vertrouwenspersoon in jouw omgeving kan je daarbij helpen.