Wat kan ik doen?

A. Hoe kan ik mijn partner opnieuw leren vertrouwen?

Wat als je net seksueel grensoverschrijdend gedrag door je partner hebt vastgesteld? Misschien gebeurde dit in het gezin of in de familie. Voor heel wat mensen betekent het ontdekken van het seksueel grensoverschrijdend gedrag een shock. Wat kan je vervolgens doen?

Reacties van partners van plegers van seksueel grensoverschrijdend gedrag zijn erg verschillend. Er zullen partners zijn die het gedrag en de feiten voor zich houden. Andere partners zullen onmiddellijk beroep doen op een familielid, vrienden, kennissen of hulpverlening. Hoe schat je vooreerst de situatie in? Wanneer er een ernstige bezorgdheid bestaat over het gedrag van je partner, kan je misschien beter hem of haar even apart nemen. Door zelf in zijn of haar buurt te zijn, kan je meer zicht krijgen op wat er eventueel is gebeurd en kan je nieuwe probleemsituaties op heel korte termijn alvast vermijden.

Vervolgens is het belangrijk na te gaan of er sprake is van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Wanneer dit het geval is, moet ook de ernst of zwaarte van dat gedrag in rekening worden gebracht. Iemand twee maal ongewenst aanraken aan de benen krijgt een ander gewicht toegekend dan het dwingen van een jongere tot seks. Houd hiermee rekening wanneer je reageert op het gedrag.

Wanneer er sprake is van seksueel grensoverschrijdend gedrag is het aangewezen hier met je partner verder over te praten. Dit is meestal geen gemakkelijke opdracht. Enige tips hiervoor (en over wat je verder kan doen) vind je hier: Algemene tips voor partners.

Als je vaststelt dat er gevaar bestaat voor anderen vereist dit soms nog extra stappen. Wat als er gevaar is?

Ten slotte is het belangrijk bij het vaststellen van dergelijk gedrag een beroep te doen op gepaste instanties. Uiteraard heeft dit ook te maken met de specifieke hulpvraag. Ga na waar je therapie en gepaste hulp kan vinden. Indien je twijfels hebt over welke stappen je kan ondernemen, kan je steeds (anoniem) bepaalde instanties contacteren voor advies. Je kan hiervoor beroep doen op een Vertrouwenscentrum Kindermishandeling of contact opnemen met een hulpverlener van I.T.E.R. via deze site.

B. Hoe moet ik met een slachtoffer omgaan?

Niet elke pleger maakt bekende slachtoffers, sommigen kiezen hun slachtoffers buiten de familie, wildvreemd, ver weg, ergens online,... Dan zul je het slachtoffer niet tegenkomen en word je er ook niet mee geconfronteerd. Maar vaak is het slachtoffer toch iemand uit de directe omgeving. Bijvoorbeeld iemand uit het gezin, de familie, de buurt, de school of het werk. Dan kun je het slachtoffer of de slachtoffers tegenkomen en moet je een houding aannemen.

Slachtoffers hebben recht op erkenning van het onrecht dat hen is aangedaan. Die erkenning moet vooral van de pleger komen. Dat is helend voor een slachtoffer. Over gevolgen voor slachtoffers kun je ook hier meer lezen.

Zoals bij de meeste vragen die we hier behandelen, is er geen eenvoudig antwoord dat voor alle situaties en voor iedereen van toepassing is.

Soms kan je het gevoel hebben dat het slachtoffer je medeverantwoordelijk voor het misbruik beschouwt: je bent immers de partner van de pleger. De pleger zelf is verantwoordelijk voor het misbruik, wat niet betekent dat jij verantwoordelijk bent. Slachtoffers hebben niet altijd oor voor alle nuances en details in iemands mening, zeker niet kort na de feiten. En toch is het belangrijk dat je probeert om eerlijk en genuanceerd te zijn. Wat je vindt van het misbruik en van wat de pleger heeft gedaan, hoeft niet hetzelfde te zijn als wat je vindt van je partner. Slachtoffers hebben recht op hun verhaal en op begrip voor en erkenning van hun moeilijkheden. Maar jouw leven en jouw relatie met de pleger gaan ook verder, en het is ook belangrijk dat er niet alleen nog over misbruik wordt gesproken.

C. Wat als er gevaar is?

Wanneer je seksueel grensoverschrijdend gedrag vaststelt of te weten komt, dan is het belangrijk als partner na te gaan of er sprake is van gevaar. Bestaat de kans dat jouw partner dit gedrag naar het slachtoffer of anderen herhaalt?

Wanneer er sprake is van onmiddellijk gevaar voor andere mensen binnen het gezin of daarbuiten, dan moet de veiligheid van andere mensen kunnen worden gegarandeerd. Dit kan door steeds iemand in het bijzijn van je partner te voorzien. Soms kan dit door hem of haar niet meer in de desbetreffende omgeving (bijvoorbeeld thuis) te laten verblijven. Dit kan tot gevolg hebben dat je partner (tijdelijk) op een andere locatie gaat verblijven.

Wanneer je het gevaar hoog inschat, kan melding bij politie of gerecht tevens een noodzakelijke stap zijn om anderen te beschermen. Zij luisteren naar jouw bezorgdheid en denken na of er iets moet worden ondernomen om het voor iedereen veilig te maken/houden. Wanneer je partner psychisch aan de grond zit en/of een gevaar voor zichzelf betekent, kan een opname in een psychiatrisch centrum aan de orde zijn. Verder kan ook begeleiding en/of therapie het gevaar verkleinen.

Om te voorkomen dat er nog meer seksueel grensoverschrijdend gedrag wordt gesteld, dien je dus na te gaan of er een gevaar in de toekomst kan zijn. Concreet komen partners dan bijvoorbeeld met de vraag: kan ik mijn partner nog bij kinderen of andere personen alleen laten?

Een inschatting van gevaar bespreek je best met andere betrokkenen en hulpverleners die je hierbij kunnen adviseren. Je kan hiervoor beroep doen op een Vertrouwenscentrum Kindermishandeling of contact opnemen met een hulpverlener van I.T.E.R. via deze site.

D. Wat als ik vind dat mijn partner ten onrechte wordt beschuldigd?

Het gebeurt dat mensen ten onrechte worden beschuldigd van seksueel misbruik. Wanneer dit het geval is of lijkt bij je partner, kan je volgende stappen in overweging nemen:

Praat met je partner. Indien jullie er vast van overtuigd zijn dat de beschuldiging onterecht is, laat ze jullie dan ook niet verdelen. Praat samen. Zoek steun. Bekijk samen de gevolgen die de beschuldiging heeft op jullie leven, maar laat niet je hele leven erdoor in beslag nemen. Alle energie in haat- en wraakgevoelens laten opgaan, heeft meestal als enig effect dat het jullie leven nog verder vergalt.
Overleg ook met wie je buiten het gezin erover spreekt. Het is meestal geen goed idee om je met je verhaal op te sluiten. Maar wie praat je er wel over? Wie van de vrienden/kennissen/collega’s/buren kan over de beschuldigingen iets te weten komen via andere kanalen?
Vermijd twee valkuilen: je kop in het zand steken en doen of er niets aan de hand is enerzijds, en anderzijds vervallen in gejammer en alleen nog aan doemscenario’s denken.
Bedenk ook of het nuttig kan zijn om met een professional te gaan spreken. Bijvoorbeeld een advocaat over hoe je best een verdediging opbouwt. Of een hulpverlener, over hoe je die zware tijd kunt doorkomen.

De vraag waarom iemand dat doet, kan een obsessie worden. Schrijf het daarom van je af en hou samen met je partner bij wat je weet en hoe je dat te weten bent gekomen. Maak er wel geen rechercheobsessie van.

Waarom is er een beschuldiging? Er zijn drie mogelijkheden:

De klacht is met slechte bedoelingen ingediend en de persoon in kwestie heeft hiermee een plan om iets te bereiken. In dat geval is hij of zij volledig verantwoordelijk voor het indienen van de klacht.
De klacht is te goeder trouw ingediend en voor de persoon in kwestie is er wel degelijk sprake van misbruik of intimidatie. Er kan een interpretatieverschil bestaan over iets dat met je partner gebeurd is. Er kan effectief seksueel grensoverschrijdend gedrag plaats gevonden hebben, maar partner vertelt niet de volledige waarheid. Uitzonderlijk kan het voorkomen dat iemand oprecht is gaan geloven dat er echt iets gebeurd is. Vertrouwenspersonen en hulpverleners kunnen deze waanideeën soms onbedoeld versterken als zij er per definitie van uitgaan dat beschuldigingen waar zijn tot bewijs van het tegendeel.
Derden hebben het vermeende slachtoffer de klacht aangepraat. Bij derden kan het gaan om personen uit de directe omgeving zoals ouders, partner of collega’s.

Het onderscheid tussen deze drie situaties is niet altijd zo duidelijk. Wat ooit begon als bedrieglijke klacht (situatie 1), kan overgaan in situatie 2 waarbij het opzettelijk bedrog vervangen wordt door de overtuiging dat het waar is. Soms kan de betrokkene niet meer terug, als de beschuldiging wordt geloofd en gesteund door anderen. Soms is er toch iets gebeurd.

Verhoord worden

Voor een onterecht beschuldigde is een politieverhoor een zeer ingrijpende ervaring die diepe sporen kan nalaten. Ook als partner word je soms verhoord en soms zelfs beschuldigd (bijvoorbeeld voor schuldig verzuim). De ernst van een aanklacht (seksueel misbruik, aanranding, verkrachting) maakt het mogelijk dat je partner kan worden vastgehouden.

Raak niet in paniek en laat je niet intimideren. Houd jezelf steeds voor dat we in een rechtsstaat leven. Om recht te kunnen krijgen, moet je meewerken en alles aan de politie vertellen.
Schakel zo snel mogelijk een gespecialiseerde advocaat in. Je kan een advocaat via internet opzoeken, juridische eerstelijnsbijstand vragen of contact opnemen met de Orde van Vlaamse Balies. Voor Nederland is dat de Orde van Advocaten te Den Haag.
Overleg met je advocaat wat jullie kunnen doen, indien de beschuldiging publiekelijk bekend wordt. Is een aangifte wegens laster dan zinvol?

In de omgeving

Partners van onterecht beschuldigden worstelen vaak met de vraag in hoeverre zij mensen in hun omgeving (collega’s op het werk, buren, vrienden en familieleden) moeten informeren over de situatie waarin zij terecht zijn gekomen. De doorsnee reactie in geval van een beschuldiging wegens seksueel misbruik is immers “Ook al is het misschien wat overdreven, er zal toch wel iets gebeurd zijn, want je dient toch niet zomaar een aanklacht in?”. Toch is volledige geheimhouding om meerdere redenen niet aan te bevelen. Het onbespreekbaar maken en laten van die ervaring bemoeilijkt de verwerking ervan. Bovendien wordt de onterecht beschuldigde op deze manier weerloos tegenover geruchten die vroeg of laat toch wel zullen komen. Daarom is het van belang om goed na te denken over een zorgvuldige informatiestrategie:

Voorkom zoveel mogelijk dat je gedwongen bent te reageren op geruchten die mensen uit je omgeving opvangen. Het is van belang om zelf het initiatief te houden en relevante mensen uit je omgeving snel en grondig te informeren voordat ze via anderen allerlei verhalen horen.
Bedenk dat een persoonlijk gesprek de meest effectieve vorm is om mensen te informeren.
Wees uiteraard selectief en vertel het alleen aan mensen die je kan vertrouwen: geen roddelaars of sensatiezoekers.
Licht in elk geval jullie huisarts en eventueel andere vertrouwenspersonen in.

E. Wat kan ik doen als ik net ontdekt heb dat mijn partner seksueel grensoverschrijdend gedrag heeft gesteld?