Seksueel grensoverschrijdend gedrag

A. Wat is seksueel grensoverschrijdend gedrag?
Plots word je geconfronteerd met het gegeven dat je partner seksueel grensoverschrijdend gedrag heeft gesteld. Dit betekent meestal een heuse shock. Het roept ook heel wat vragen bij je op. Eén van de eerste vragen is mogelijk wat dit seksueel grensoverschrijdend gedrag nu net inhoudt?

Het is niet steeds evident om een onderscheid te maken tussen seksueel grensoverschrijdend gedrag en normaal seksueel gedrag. Bijvoorbeeld: is een seksuele relatie tussen een 16-jarige en een 23-jarige toelaatbaar? Naast de wet (https://www.allesoverseks.be/seks-en-de-strafwet) moeten er nog een aantal voorwaarden in rekening worden gebracht.

​

Om seksueel grensoverschrijdend gedrag uit te sluiten, moet aan volgende criteria voldaan zijn:

​

Geldige instemming
De andere persoon moet met de seksuele interactie akkoord gaan. Dit betekent meer dan enkel "ja" zeggen. Er zijn een aantal voorwaarden om van echte instemming te kunnen spreken:

 

1. Beiden moeten begrijpen wat er gaat gebeuren. Is er geen sprake van verwarring of misleiding?

2. Beiden moeten begrijpen wat door de cultuur en leeftijdsgenoten als "normaal" beschouwd wordt op seksueel vlak. Bijvoorbeeld: dat een ongetrouwd 18-jarig meisje seksueel actief is, wordt in de westerse wereld aanvaard omdat dit niet ongewoon is binnen haar leeftijdsgroep en cultuur. In andere delen van de wereld, of in andere culturen zal dit gedrag wel als ongepast worden beschouwd omdat dit gedrag ongebruikelijk is in die populatie en cultuur.

3. Beiden moeten weten wat de gevolgen van het seksueel gedrag kunnen zijn, zoals zwangerschap of seksueel overdraagbare aandoeningen.

4. De andere persoon moet weten dat hij/zij kan toestemmen of weigeren, en weten dat een mogelijke weigering geen negatieve gevolgen zal teweeg brengen.

5. Bij geldige instemming moet tenslotte ook sprake zijn van eerlijkheid.

Gelijkwaardigheid
Gelijkwaardigheid verwijst naar het machts- en controle-evenwicht in de relatie tussen de betrokken personen. Macht en controle kunnen te maken hebben met zaken zoals verschil in lengte, gewicht, leeftijd, intelligentie. Er bestaan echter subtielere zaken die ook een rol spelen in de gelijkwaardigheid. Iedereen die zich de mindere voelt in een relatie kan slachtoffer worden.

Het ontbreken van dwang
Dwang verwijst naar de druk die op het slachtoffer wordt uitgeoefend om in te stemmen met het seksuele gedrag. Deze dwang kan zeer subtiel zijn, zoals manipulatie, bedrog of groepsdruk. Maar ook meer expliciet, zoals dreigementen en omkoperij, dreigen met pijn en openlijk geweld.

 

Seksueel grensoverschrijdend gedrag is echter niet de enige term die wordt gebruikt voor het net omschreven gedrag. Aan wat er is gebeurd, worden immers nog verscheidene andere termen toegekend. Soms spreekt men van misbruik of meer specifiek seksueel misbruik. Of het kan gaan om partnergeweld, huislijk geweld of seksueel geweld. Wat betekenen die termen concreet? Hierover meer informatie op deze website. 

B. Moet ik mij zorgen maken over het gedrag van mijn partner?
Mogelijk heb je zorgen over het gedrag van je partner. Misschien twijfel je of er een probleem is. We staan even stil bij mogelijke signalen die je kan herkennen. Signalen dat een volwassene afglijdt naar risico op het plegen van seksueel grensoverschrijdend gedrag, zijn lang niet altijd duidelijk. Soms is er niet meer dan een ongemakkelijk gevoel: met wat er in het verleden al is gebeurd, voel je je ongerust bij de manier waarop je partner met seks bezig is, of met kinderen speelt, of steeds naar mogelijkheden zoekt om zich af te zonderen. Of je maakt je zorgen over het computergedrag van je partner. Hoe weet je wat jouw gevoel waard is?

Je kan gebruik maken van de volgende twee signalenlijsten wanneer je vragen of zorgen hebt over het gedrag van je partner. De eerste lijst kan je gebruiken om na te gaan of er ten opzichte van kinderen een risico op seksueel grensoverschrijdend gedrag bestaat. Via de tweede lijst kan je achterhalen of je partner te veel met seks bezig is en op wat dit kan duiden.

Ten opzichte van kinderen 
Je maakt je misschien zorgen over het gedrag van je partner ten opzichte van kinderen. Mogelijk is er reden tot bezorgdheid wanneer je partner:

​

• steeds contact zoekt met kinderen en veel tijd in hun omgeving doorbrengt;

• zijn/haar tijd voornamelijk met kinderen doorbrengt, in plaats van met leeftijdsgenoten of andere volwassenen;

• kinderen meeneemt naar 'geheime' plekjes of verstopplaatsen;

• speciale spelletjes met kinderen speelt die op een bepaalde leeftijd niet meer gepast zijn, zoals doktertje, of spelletjes waarbij kleding wordt uitgetrokken;

• weigert een kind voldoende privacy te geven, blijft toekijken wanneer een kind zich uitkleedt of te pas en te onpas de badkamer komt binnenlopen;

• aanstuurt op lichamelijk contact, zoals knuffelen, stoeien of kusjes geven, ook wanneer een kind daar duidelijk geen zin in heeft;

• bovenmatig is geïnteresseerd in de seksuele ontwikkeling van een kind;

• seksueel getinte opmerkingen maakt tegen kinderen, of ze seksueel getint materiaal laat zien;

• alcohol of drugs met jongeren of kinderen deelt;

• zijn geslachtsdelen aan kinderen toont;

• langdurig achter zijn of haar computer zit maar niet wil zeggen waar hij/zij mee bezig is;

• vermoedelijk online ongepast contact heeft met kinderen;

• vermoedelijk strafbare pornografische afbeeldingen op de computer heeft staan.

• zich niet lijkt te storen aan persoonlijke of seksuele grenzen van anderen (aanrakingen, seksueel getinte opmerkingen, onrealistische verwachtingen,…);

• geheimzinnig doet en niet open en eerlijk is over activiteiten en ontmoetingen; 

• ongewone seksueel getinte grapjes maakt, het veel over seks heeft, andere mensen met expliciete vermeldingen naar seksuele lichaamsdelen beschrijft,…;

• veel masturbeert en veel naar porno kijkt en je met de vraag blijft zitten of er ook kinderporno bij zou kunnen zijn;

• je vraagt om je als kind of tiener te kleden of je tijdens seks als een minderjarige te gedragen; 

• drinkt of drugs neemt, terwijl dit in het verleden al tot seksueel probleemgedrag heeft geleid; 

• probleemgedrag uit het verleden opnieuw rechtvaardigt, minimaliseert of ontkent;

• ook niet over jouw bezorgdheden wil praten

 

Herken je één of meerdere signalen, dan is het belangrijk dat je daarover praat.

Is mijn partner te veel met seks bezig?
Dit is een vraag die veel partners van plegers zich stellen. Bestaat er zoiets als een juiste of gezonde hoeveelheid seks? Want de vraag bestaat ook in de andere richting: geef ik mijn partner niet genoeg seks en is hij/zij daarom op het verkeerde pad geraakt? Hier beperken we ons tot de vraag of er zoiets bestaat als 'overmatig bezig zijn met seks'.

Een pleger kan met 'verkeerde' seks bezig zijn, maar de omgeving kan ook de indruk hebben dat hij/zij gewoon 'veel te veel' met seks bezig is. Hoeveel wetenschap hebben we nodig om het onderscheid te kunnen maken tussen normaal en 'gestoord'? Waar trekken we de grens tussen waarden en normen en wat dan een 'ziekte' of een 'stoornis' is? Hoeveel seks is te veel en wie van ons is in de positie om daarover te oordelen? Een eenduidig antwoord is niet gemakkelijk en in de medische wereld wordt uitgebreid gedebatteerd over deze vraag.

Verslaving is een begrip dat geëvolueerd is in de tijd. Wanneer we de geschiedenis erbij halen, zien we dat er in verschillende culturen, doorheen de eeuwen heel verschillend gedacht wordt over 'wat normaal is'. Het nadeel van de term 'verslaving' is dat het de persoonlijke verantwoordelijkheid onderschat en te veel van 'machteloosheid' uitgaat. Iedereen is verantwoordelijk voor zijn seksueel gedrag, en dat heeft te maken met integriteit, zelfbeheersing, onafhankelijkheid, zelf-motivatie, fierheid en respect voor anderen. Er zijn dus heel wat redenen om te zeggen dat het naast een medisch probleem ook een moreel en sociaal probleem is.

Er zijn veel seksualiteitsbelevingen mogelijk. Sommige zijn schadelijk en andere ook nog strafbaar. Als er zoiets bestaat als een 'overmatig seksueel verlangen', moet het onderzocht kunnen worden en moet er dus een goede definitie van bestaan. Een probleem is immers dat 'seksuele ontregeling' ook kan voorkomen als nevenverschijnsel bij andere aandoeningen (bv. middelenmisbruik of bipolaire stemmingsstoornis). Een team van wetenschappers heeft daarvoor patiënten geïnterviewd die allemaal hulp zochten voor overmatige seksuele activiteit, en de resultaten daarvan vergeleken met patiënten die seksuele problemen hebben als nevenaandoening bij andere problemen. Zo kwamen ze tot een lijstje van vier kenmerken die ALLE VIER aanwezig moeten zijn, vooraleer er echt van een problematisch 'overmatig seksueel verlangen' sprake kan zijn. Bij de criteria gaat het niet om aantallen of hoeveel keer exact iemand bezig is met seks, maar gaat het om beleving en de persoonlijk ervaren lastkanten:

​

1. Een patroon van seksuele fantasieën, impulsen en activiteiten in reactie op onaangename stemmingen zoals depressieve gevoelens, of een patroon van herhaaldelijk gebruik van seks als een manier van omgaan met stress.

2. Er moeten actieve pogingen geweest zijn om het gedrag te verminderen of te stoppen vanuit een overtuiging dat de seksuele activiteiten problematisch zijn, maar het resultaat is een gevoel van niet te kunnen weerstaan aan de drang.

3. Er moet een duidelijk teken van persoonlijk ongemak zijn omwille van de veelheid aan seksuele activiteiten, en dit omwille van de last die het gedrag veroorzaakt op vlak van relaties, werk of andere belangrijke aspecten van het leven.

4. Dit terugkerend patroon van seksuele fantasieën, impulsen en gedrag moet een periode van zes maanden of langer geduurd hebben en mag niet veroorzaakt zijn door andere zaken, zoals drugsmisbruik, een andere medische aandoening of manische episodes geassocieerd met bipolaire stoornis.

Bijna 90% van deze patiënten vertelden de onderzoekers dat ze al van voor hun 25ste levensjaar overdreven met seks bezig zijn. Bij mensen die aan deze vier kenmerken voldoen, worden ook andere problemen vastgesteld: emotionele problemen, impulsiviteit en een onvermogen om met stress om te gaan. Het verlangen naar seks neemt altijd maar meer bezit van hen en het gevoel groeit dat ze machteloos zijn om het zonder hulp van buitenaf onder controle te kunnen krijgen.

Als dit herkenbaar lijkt voor je partner, bespreek dan zeker en vast je bezorgdheden.

C. Wat zijn de gevolgen voor het slachtoffer?
Partners van plegers van seksueel grensoverschrijdend gedrag zitten vaak ook met een bezorgdheid naar het slachtoffer toe, nl. hoe het met hem of haar gesteld is, wat het allemaal betekend heeft voor het slachtoffer, welke gevolgen het voor hem of haar heeft,…

Als partner van een pleger geconfronteerd worden met mogelijke gevolgen van seksueel grensoverschrijdend gedrag voor het slachtoffer is niet aangenaam. Het kan pijnlijk zijn te ervaren welke schade er mogelijk is aangericht. Toch kan dit je sterken om je partner te ondersteunen in het voorkomen van herval.

Het slachtoffer van het seksueel grensoverschrijdend gedrag kan door toedoen van de gebeurtenissen een aantal veranderingen in zijn of haar leven ervaren. De gevolgen kunnen zowel op korte als op lange termijn optreden en zowel fysiek als psychisch van aard zijn. Elk slachtoffer heeft zijn of haar eigen beleving en gaat verschillend om met wat er is gebeurd.

Op basis van wetenschappelijk onderzoek zijn een aantal veel voorkomende en mogelijke gevolgen van seksueel grensover-schrijdend gedrag vastgesteld. Via de volgende link kan u meer informatie vergaren over gevolgen voor slachtoffers van seksueel grensoverschrijdend gedrag: https://www.ikmeldhet.nl/seksueel-misbruik-gevolgen/?cn-reloaded=1.

D. Komt het alleen in ons gezin voor?
Waarom overkomt mij en mijn familie zoiets? Deze vraag kan in twee delen worden gesplitst: waarom worden feiten van seksueel grensoverschrijdend gedrag gepleegd? En waarom is dit in mijn familie gebeurd? Op de eerste vraag proberen we een antwoord te geven bij de veelgestelde vragen op onze I.T.E.R.-site. Het maakt deel uit van elke therapie om daarover na te denken. Op de tweede vraag is het antwoord niet gemakkelijk, maar in ieder geval komt seksueel grensoverschrijdend gedrag niet uit de lucht vallen. Ook al kan dit zo aanvoelen.

Is mijn familie dan de enige waarin zoiets voorvalt? Nee. In 2019 werden er in België 80.952 meldingen van 'misdrijven tegen de lichamelijke integriteit' bij de politie geregistreerd. Hoeveel families van plegers zouden hierbij betrokken zijn? En hoeveel families hebben bovendien nog te maken met plegers die niet worden gemeld bij de politie? Seksueel grensoverschrijdend gedrag is zeker geen probleem dat maar zelden voorkomt. Familieleden kunnen wel dat gevoel hebben, omdat er weinig over wordt gesproken. De schaamte is groot. Op deze pagina krijg je meer cijfergegevens over seksueel misbruik.